آیت الله سیدحسن مدرس
 |
با الهام از مقاله آسیه آل احمد |
آیت الله سید حسن بن اسماعیل بن میر عبد الباقی قمشه ای مدرس از طایف میر عابدین مدرس فرزند سید اسماعیل سال 1249ش در یكی از توابع اردستان متولد شد. تحصیلات مقدماتی را تا سن 14 سالگی در قمشه به انجام رسانید. پس از آن به اصفهان رفت و برای تكمیل تحصیلات عازم عتبات شد و در محضر اساتیدی چون آخوند ملا محمدكاظم خراسانی و آیتالله سیدكاظم یزدی به تحصیل پرداخت و پس از هفت سال با درجه اجتهاد به اصفهان بازگشت و در مدرسه جده كوچك مشغول تدریس شد
آغاز فعالیت های سیاسی مدرس را می توان از پس از دوران مشروطیت دانست. وى در همین دوره نیابت ریاست انجمن ولایتى اداره اصفهان را پذیرفت. پس از تشكیل مجلس شورای ملی در دوره دوم، زمانی که علمای طراز را برای تایید مصوبات مجلس انتخاب می کردند، از طرف فقها و مراجع تقلید به عنوان مجتهد طراز اول معرفى شد تا برقوانین مصوب آن نظارت کند. در اواخر مجلس دوم از مخالفین اولتیماتوم روسیه به ایران بود و در ایام جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط متفقین، مدرس به همراه چند تن از نمایندگان مجلس سوم و عدهای از اعیان و اشراف و بازاریان به قم مهاجرت كردند. این افراد برای حفظ استقلال و امنیت كشور كمیته دفاع ملی را تشكیل دادند. سپس این گروه به كرمانشاه رفتند و كابینه مهاجرت را با ریاست نظامالسلطنه مافی تشكیل دادند كه سیدحسن مدرس در آن وزارت عدلیه را برعهده داشت. سپس با افراد كابینه به عثمانی مهاجرت كرد و بعد از پایان جنگ اول جهانی به ایران بازگشت، پس از چندی در مخالفت با دولت صمصامالسلطنه و ضعف دولت مركزی در حضرت عبدالعظیم متحصن شد. مدرس، ابتدا با روی كار آمدن وثوقالدوله موافق و همراه بود ولی پس از قرارداد 1919 یكی از مخالفین این قرارداد شد
پس از كودتای سوم اسفند به همراه رجال مخالف كودتا دستگیر شد و تا پایان دوران حكومت سیدضیاءالدین در زندان بود. پس از آزادی به نمایندگی از تهران وارد مجلس چهارم شد و رهبری اكثریت مجلس را به عهده داشت. مدرس همچنین در این دوره نایب رئیس مجلس بود. او در این دوره به همراه همفكران خود با اعتبارنامههای نمایندگان طرفدار قرارداد 1919 به مخالفت پرداخت. در دوره پنجم مجلس، زمزمه تغییر رژیم كه از اواخر مجلس چهارم آغاز شده بود ادامه یافت و مدرس از مخالفان سیاست سردار سپه و تغییر رژیم شاهنشاهی به جمهوری بود و تا جایی مخالفت كرد كه از موافقین این حركت در مجلس سیلی خورد. وی در مجلس پنجم حضور داشت و در دوره ششم، ریاست سنى مجلس را به عهده داشت
در زمان حکومت رضاشاه به علت مخالفتهای پیشین آیتالله مدرس با او در آبان 1305ش مورد سوء قصد قرار گرفت و از ناحیه دست مجروح شد. مدرس به مجلس هفتم راه نیافت و به تدریس در مدرسه سپهسالار ادامه داد. در 16 مهر ماه 1307 سرتیپ محمد درگاهی رئیس شهربانی وقت ایشان را دستگیر و به خواف تبعید كرد، پس از نه سال اسارت روانه کاشمر گردید و پس از 9 سال در 10 آذر ماه 1316 به دست عوامل شهربانی در همان محل به قتل رسید
منابعی در معرفی مدرس
آغاز فعالیت های سیاسی مدرس را می توان از پس از دوران مشروطیت دانست. وى در همین دوره نیابت ریاست انجمن ولایتى اداره اصفهان را پذیرفت. پس از تشكیل مجلس شورای ملی در دوره دوم، زمانی که علمای طراز را برای تایید مصوبات مجلس انتخاب می کردند، از طرف فقها و مراجع تقلید به عنوان مجتهد طراز اول معرفى شد تا برقوانین مصوب آن نظارت کند. در اواخر مجلس دوم از مخالفین اولتیماتوم روسیه به ایران بود و در ایام جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط متفقین، مدرس به همراه چند تن از نمایندگان مجلس سوم و عدهای از اعیان و اشراف و بازاریان به قم مهاجرت كردند. این افراد برای حفظ استقلال و امنیت كشور كمیته دفاع ملی را تشكیل دادند. سپس این گروه به كرمانشاه رفتند و كابینه مهاجرت را با ریاست نظامالسلطنه مافی تشكیل دادند كه سیدحسن مدرس در آن وزارت عدلیه را برعهده داشت. سپس با افراد كابینه به عثمانی مهاجرت كرد و بعد از پایان جنگ اول جهانی به ایران بازگشت، پس از چندی در مخالفت با دولت صمصامالسلطنه و ضعف دولت مركزی در حضرت عبدالعظیم متحصن شد. مدرس، ابتدا با روی كار آمدن وثوقالدوله موافق و همراه بود ولی پس از قرارداد 1919 یكی از مخالفین این قرارداد شد
پس از كودتای سوم اسفند به همراه رجال مخالف كودتا دستگیر شد و تا پایان دوران حكومت سیدضیاءالدین در زندان بود. پس از آزادی به نمایندگی از تهران وارد مجلس چهارم شد و رهبری اكثریت مجلس را به عهده داشت. مدرس همچنین در این دوره نایب رئیس مجلس بود. او در این دوره به همراه همفكران خود با اعتبارنامههای نمایندگان طرفدار قرارداد 1919 به مخالفت پرداخت. در دوره پنجم مجلس، زمزمه تغییر رژیم كه از اواخر مجلس چهارم آغاز شده بود ادامه یافت و مدرس از مخالفان سیاست سردار سپه و تغییر رژیم شاهنشاهی به جمهوری بود و تا جایی مخالفت كرد كه از موافقین این حركت در مجلس سیلی خورد. وی در مجلس پنجم حضور داشت و در دوره ششم، ریاست سنى مجلس را به عهده داشت
در زمان حکومت رضاشاه به علت مخالفتهای پیشین آیتالله مدرس با او در آبان 1305ش مورد سوء قصد قرار گرفت و از ناحیه دست مجروح شد. مدرس به مجلس هفتم راه نیافت و به تدریس در مدرسه سپهسالار ادامه داد. در 16 مهر ماه 1307 سرتیپ محمد درگاهی رئیس شهربانی وقت ایشان را دستگیر و به خواف تبعید كرد، پس از نه سال اسارت روانه کاشمر گردید و پس از 9 سال در 10 آذر ماه 1316 به دست عوامل شهربانی در همان محل به قتل رسید
'' اسناد سیاسی دوران قاجاریه |
||
خاطرههای آقای حسین سمیعی (ادیبالسلطنه) و آقای امانالله اردلان (حاج عزالممالك) ج. 1' |
||
تاریخ مشروطه ایران وجنبش وطنپرستان اصفهان وبختیاری |
||