مهاجرت کبرای روحانیون


پس ازمرگ ناصرالدین شاه قاجار در هفدهم ذی القعده 1313 ه ق مظفرالدین شاه براریکه قدرت تکیه زد وعین الدوله را، که مردی مستبد بود، به صدارت برگزید. درواقع ریشه انقلاب مشروطیت را باید دررفتارظالمانه پادشاهان قاجار، تعدی وتجاوز شاهزادگان و وابستگان دربار، حکومت مستبدانه حاکمان ولایات و مداخله بی حد وحصردول روس وانگلیس درامورایران و مخالفت مردم با آنها ونیزارتباطاتی که با اروپا برقرارشده بود که سبب مشاهده پیشرفت ممالک راقیه می شد، دانست. عدم درک صحیح مظفرالدین شاه ازاصول مملکت داری ونیزبا توجه به بیماری وی وعزیمت مکرربه فرنگ جهت معالجه، اوضاع کشور روز به روز نا بسامان تر می شد و ظلم حاکمان به تبع آن افزایش می یافت . در این میان چند ین حادثه دیگر باعث شد تا حرکت مردم و شورش عمومی تسریع شود

یکی از این حوادث ماجرای در آن میان موسیو نوز بلژیکی که در سال 1281 به همراه عده ای از هموطناننش به ایران آمد تا به اداره امور گمرکات بپردازد، تعرفه های گمرکی را علیه بازرگانان وضع کرده بود که موجبات نارضایتی گسترده ای را فراهم آورده بود. عکسی نیز از وی در لباس روحانیت درمجلس رقص و درحال قلیان کشیدن منتشر شد که به این نارضایتی ها افزود

از سوی دیگر جهت ایجاد بانک استقراضی روسیه، روسها در محل قبرستان متروکه ای دروسط بازار به بنای ساختمان بانک پرداختند. در اثنای ساخت آن، استخوانهای تازه مردگان کشف شد. روس ها با بی اعتنایی اجساد استخوانها را به چاه ریختند. مشکل دیگر به چوب بستن بازرگانان بود. درزمان جنگ روس و ژاپن به دلیل گران شدن قیمت قند، علاء الدوله حاکم وقت تهران تعدادی ازبازرگانان را به بهانه گران کردن قند ودرواقع به قصد زهرچشم گرفتن به چوب بست. با انتشار این خبر بازاریان مغازه ها را بستند و به عنوان اعتراض در مسجد بازار اجتماع کردند. دولت به وحشت افتاد و قول داد که به رتق و فتق امور بپردازد. اما نه تنها این چنین نشد بلکه در نشست دیگری که مردم درمسجد پای سخنان سید جمال واعظ نشسته بودند دولتیان بر سر مردم ریختند و آنها را به باد کتک گرفتند

پس از این واقعه روحانیون تهران به منظور اعتراض، در حرم حضرت عبدالعظیم در شهر ری تحصن کردند که مهاجرت صغری نام گرفت. درهمین حین، وعاظ در جاهای مختلف بر منبر رفته و از استبداد حکومت عین الدوله سخن می گفتند و خواستار تشکیل عدالتخانه در کشور شدند . دراین زمان بازار تهران به کلی تعطیل شده بود و تعداد متحصنین افزوده می شد. دیگر شهرهای کشور نیز به این حرکت پیوستند

شاه با مشاهده احوال در صدد حل قضیه برآمد. متحصنین خواسته های خود ازجمله تاسیس عدالتخانه وعزل مسیو نوزبلژیکی وعلاء الدوله را به گوش شاه رساندند. سرانجام مظفرالدین شاه به خواسته آنان تن درداد وبا آنها موافقت کرد وعلما به مهاجرت صغری پایان دادند

عین الدوله که هرگزحاضر نبود تن به خواسته مردم بدهد با گذراندن وقت و امروز و فردا کردن ازپذیرش درخواست متحصنین طفره می رفت و سعی داشت با ایجاد اختلاف درصفوف مخالفین وهمچنین زندانی کردن وبه تبعید فرستادن فعالان غائله راختم کند. با ادامه این روند وطی مراحلی، روحانیون خواستار خروج از تهران وعزیمت به قم شدند. بدین ترتیب آقایان طباطبایی وبهبهانی به همراه عده ای ازمردم به قصد قم شهر تهران را ترک گفتند، این اقدام مهاجرت کبری نام گرفت

درست در همین زمان اولین دسته از مردم که حدود 50 نفرمی شدند به سفارت انگلیس پناهنده شدند ودرحیاط سفارت بست نشستند. این جمعیت درچند روز بعد به بیست هزار نفر رسید . متحصنین درسفارت از شاه خواستند: روحانیون را به تهران بازگرداند، تضمین بدهد که احدی شکنجه و دستگیر نخواهد شد، امنیت را در کشور برقرار کند، دست به تاسیس عدالتخانه بزند وقاتلین مردم را تعقیب کند

درخواست های مهاجران نیز به این شرح بود : بازگشت علما به تهران، عزل عین الدوله، افتتاح دارالشوری ، قصاص قاتلین و بازگرداندن تبعید شدگان. با انتشار خبر مهاجرت کبری و بست نشستن مردم در سفارت انگلیس، شورش های پراکنده ای در نقاط مختلف کشور شکل گرفت. بالاخره این امرباعث شد که شاه به وحشت افتاده درچهاردهم مرداد 1285 شمسی طی فرمانی ضمن عزل عین الدوله، دولت را مامور برگزاری انتخابات و تشکیل مجلس شورای ملی کند. متن قانون اساسی تنظیم شده توسط دولت ومجلس که مشتمل بر51 اصل وبه نام نظام نامه سیاسی بود درتاریخ هشتم دی ماه 1258 ازطرف مظفرالدین شاه تصویب وامضا شد





چاپ این صفحه       بازگشت :     به بالای صفحه       به صفحه قبل