آقا میرزا علی ثقه الاسلام تبریزی ازعلمای اسلام و از آزادیخواهان دوران مشروطیت است. آقا میرزا علی آقا فرزند میرزا موسی در سال 1277ه. ق در شهر تبریز متولد شد و تحصیلات مقدماتی خود را در مکتب درسی پدر در کورکن آغاز کرد و به سال 1300 ه ق عازم عتبات شد . وی پس از کسب درجه اجتهاد به تبریز بازگشت و سپس از طرف مظفرالدین شاه صاحب لقب ثقهالاسلام تبریز شد . ثقة الاسلام كه عالمی روشن اندیش بوده مطالعاتی در مسایل سیاسی و اجتماعی داشت سالها در رفع اختلاف شیخیه و متشرعه در تبریز كوشید. با آغاز جنبش مشروطه خواهی در صف مشروطه خواهان قرار گرفت. او همواره از افراط و تفریط در مسایل سیاسی دوری می كرد و از خودسری ها و تند رویهای انجمن ها و گروههای مختلف سیاسی در تبریز و آذربایجان سخت بیزاری می جست. با این احوال مورد احترام بسیاری از گروههای سیاسی مشروطه خواه بود ثقه الاسلام کتابخانه نفیسی فراهم آورده بود که در آن انواع کتب خطی و چاپی موجود بود . ازسرنوشت کتابخانه ثقه الاسلام اطلاع صحیحی در دست نیست
وی در سال 1326 ه ق همکاری خود را با انجمن ایالتی آذربایجان آغازکرد. در جریان بمباران مجلس شورای ملی و آغاز دوران استبداد صغیر كه آذربایجان و تبریز در برابر حكومت محمد علیشاه مقاومت می كرد، ثقة الاسلام كه رویه ای معتدل داشت واسطه بین حكومت مركزی و انجمن ایالتی آذربایجان در تبریز بود. ثقة الاسلام بویژه نگران هجوم و تجاوز روس ها به آذربایجان در شرایط حل نشدن اختلاف فیمابین دولت مركزی با مشروطه خواهان تبریز و آذربایجان بود. ثقة الاسلام تلاش بسیاری كرد بلكه اختلاف دولت و انجمن ایالتی تبریز به صورت مسالمت آمیزی حل شده مردم آذربایجان از فشاری كه به آنان تحمیل می شد رهایی یابند. در همان حال به شاه و حكومت مركزی هشدار می داد جهت جلوگیری از گسترش بحران بار دیگر مجلس شورای ملی را افتتاح و نظام مشروطه را تجدید كنند. با سیطره روس ها بر نقاط مختلفی از کشور ، ثقهالاسلام از ظلم و ستم نیرو های نیکلای دوم امپراطور بر مردم تبریز شکایت کرد ولی شکوه او سودی نبخشید .پس از آن وی شدیداً به کنسول روس اعتراض کرد. اما چنانكه دلخواه دو كشور روس و انگلیس بود بحران آذربایجان فروكش نكرد و به دنبال آن ارتش روسیه به بهانه خطرهایی كه اتباع آن كشور در آذربایجان و تبریز را تهدید می كرد، در 9 ربیع الثانی 1327 وارد آذربایجان شد و تبریز را اشغال كرد و بدین ترتیب مشروطه خواهان ودیگر مردم آن سامان تحت فشارهای عدیده روس ها قرار گرفتند. بدین ترتیب مقاومت مردم در برابر روس ها مدت ها ادامه یافت. ثقة الاسلام در مخالفت با روس ها از پای ننشست. عدهای از بزرگان شهر به ثقهالاسلام پیشنهاد کردند که شهر را ترک کند ولی وی از این کار حودداری کرد. در هفتم محرم 1330 ه ق بازداشت مبارزان آغاز شد. وی در روز 9 محرم 1330 از سوی قشون روسیه در تبریز دستگیر شد و چون حاضر به همكاری با آنان نشده بود پس از دو روز شکنجه و محاکمه به اعدام محكوم شد و در روز عاشورای حسینی سال 1330ق/9دی ماه 1290ش در میدان مشق بهمراه شیخ سلیم، ضیاالعلما، حاج محمدقلی خان، صادق الملک ابراهیم قفقایچی و حسن و قدیر پسران علی مسیو به دست سربازان تزاری به دار آویخته شد. جسد وی در محوطه گورستان سرخاب که اکنون مقبره الشعرای تبریز است به خاک سپرده شده است
برای كسب اطلاعات بیشتر بنگرید به: ابراهیم صفایی، رهبران مشروطه، جلد دوم، تهران، جاویدان،1346، صص275-309 .
